Borstvoeding: Het Vergeten Geboorterecht van onze Kinderen – deel 2

In deel 1 van deze blogserie heb ik de religieus-spirituele status van borstvoeding in de islam behandeld, en hoe het in wezen een duidelijk vastgestelde richtlijn is in het geloof. Deel 2 gaat in op de cruciale rol die de moslimvader speelt in het vervullen van het geboorterecht van zijn kind(eren) op borstvoeding. Want terwijl het de moeder is die haar kind draagt, baart en zoogt, is het de vader die eindverantwoordelijk is over de zorg van beiden. Vandaag deel ik wat over de cruciale rol van de vader in het naleven van deze verantwoording. Ook ga ik in op de veelvoorkomende misvatting in onze gemeenschap dat borstvoeding slechts een goede en aanbevolen handeling zou zijn, ‘wat ‘spenen’ ofwel beëindiging van de zoogperiode, precies inhoudt en de gegeven rolverdeling wat betreft borstvoeding in de islam.

Verantwoordelijkheid van de moslimvader

In de islam is de man aangesteld als hoofd van het gezin en moet hij zorg dragen voor onderhoud in de vorm van voeding, kleding en onderdak voor zijn vrouw en kind(eren). Als er een baby is geboren, is hij naast de zorg over zijn vrouw nu ook verantwoordelijk voor de zorg over zijn kind. Bij een baby staat voeding op nummer 1 onder ‘zorg’ en zoals ik in deel 1 al uitlegde is het islamitisch gezien borstvoeding waar het kind recht op heeft.

Het meest aangehaalde vers wat betreft borstvoeding, komt uit vers [2:233]:

Aan de hand van dit vers wordt vaak onterecht gedacht dat borstvoeding slechts een aanbevolen en goede daad is. Na het expliciet benoemen van de regel dat moeders hun kinderen twee jaren in totaal dienen te zogen, volgt immers: “.. voor wie het zoogtermijn wenst te voltooien.” Ook wordt dit gevolgd door meerdere opties die ouders hebben als alternatief voor de borstvoeding, zoals een zoogmoeder of zelfs het besluit tot ‘spenen’, ofwel de beëindiging van de zoogperiode.

Ibn Katheer heeft gezegd in zijn commentaar op dit vers: “Het is een leiding voor moeders om hun kinderen de complete termijn van 2 jaar te voeden.”

Echter, wat velen over het hoofd zien is dat dit vers geopenbaard werd in de context van borstvoeding in geval van echtscheiding. Alleen in dit geval geldt namelijk deze bijzondere genade van Allah, de Genadevolle, die het ouders in zo’n moeilijke situatie niet nog moeilijker wenst maken en hen dan ook uitwegen biedt wat voor beiden kan werken.

Zo wordt de vader aangesproken om zijn (ex-)vrouw en kind te voorzien in onderhoud, als zij als biologische moeder hun kind van borstvoeding wenst te blijven voorzien, en mochten zij kiezen voor een zoogmoeder dient ook zij vergoed te worden naar wat redelijk is. Hier nogmaals de bevestiging dat het de vader is die aangesproken wordt op zijn verantwoordelijkheid voor de voeding van het kind, en zolang zijn kind borstvoeding krijgt van de moeder, is hij ook nog eens verantwoordelijk voor onderhoud van zijn (ex-)vrouw.

Zoals ik in deel 1 al vertelde, komt borstvoeding op maar liefst 3 verschillende plekken terug in de heilige Qur’an mét de expliciet aangegeven zoogtermijn van 2 jaar. Het net genoemde vers [2:233] is er slechts één van. De overige 2 verzen in [31:14] en [46:15] spreken van een duidelijke vaststelling van de borstvoedingsperiode zonder mogelijk gegeven ‘uitweg’ of opheffing van dit geboorterecht. Dit bevestigt wederom dat er alleen in het geval van echtscheiding een genade geldt om van de vastgestelde richtlijn van borstvoeding af te wijken.

Wat houdt ‘spenen’ in?

Als alternatief voor borstvoeding, in het geval van echtscheiding, wordt ook gesproken van het besluit tot ‘spenen’, ofwel het beëindigen van de zoogperiode. Ook hier dient een kanttekening bij geplaatst te worden. De leeftijd van het kind speelt namelijk een belangrijke rol in het kiezen van wat de beste optie is als alternatief voor borstvoeding.

‘Spenen’ wordt vertaald als de geleidelijke overgang van exclusief borstvoeding naar vaste voeding. In de praktijk vindt dit meestal plaats tussen de 1 en 3 jaar, waarbij vóór het eerste jaar vaste voeding al langzaam geïntroduceerd wordt. In de tijd van de Profeet, vrede zij met hem, werden kinderen die nog afhankelijk waren van de borst, overgedragen aan een zoogmoeder als meest passende optie, aangezien de intieme borstvoedingsrelatie in de islam wordt erkend als primaire behoefte van het jonge kind.

De overgang naar dierlijk en plantaardig voedsel vóór het kind zelfs tanden had, was overigens een gebruik wat niet voorkwam in de tijd van de Profeet, vrede zij met hem. [1] Met andere woorden, ‘spenen’ kon zelfs in geval van echtscheiding sowieso niet van toepassing zijn als het kind onder de 1 jaar was, omdat een kind in die leeftijdsfase van nature nog te afhankelijk is van borstvoeding. Spenen is in feite het afbouwen van de borstvoeding, en komt dus neer op een geleidelijk proces wat de nodige zorg, tijd en aandacht verdient. Bij stoppen met de borstvoeding komt veel meer kijken dan wordt gedacht. Het is belangrijk om stil te staan bij het feit dat de borstvoedingsperiode geen strak omlijnd proces is met een duidelijk start- en eindpunt, het is een proces dat een natuurlijke opbouw en geleidelijke afbouw kent.

Borstvoeding: Een duidelijke rolverdeling in de islam

Wat borstvoeding betreft is er in de islam een duidelijke rolverdeling. De moeder heeft dan misschien de leiding over de uitvoering van de borstvoeding, maar aangezien de vader de verantwoording draagt over het hele gezin, moet hij haar ‘uitvoering’ omwille van het welzijn van hun kind waarborgen met zorg en aandacht. Bij hem rust de eindverantwoording.

Het is teamwork, maar aangezien de man de leiding heeft, draagt hij ook nog eens alle verantwoording over de uitkomsten. Als jij als moeder alles hebt gedaan om het geboorterecht van je kind op borstvoeding te vervullen, treft jou geen blaam. En als jij als vader alles hebt gedaan om de moeder van je kind te ondersteunen in de borstvoedingsperiode, treft jou ook geen blaam. Het is uiteindelijk de intentie waar wij op beoordeeld worden voor al onze daden, maar wij moeten daartoe wel het uiterste hebben laten zien van onszelf in ons handelen. Hebben wij als ouders alles gedaan wat in onze macht lag? Dat is een vraag die alleen de ouders zelf kunnen beantwoorden en niemand voor je kan invullen.

Borstvoeding: De realiteit in onze gemeenschap

Wat vaak het geval is in de realiteit, is dat moslimvaders vandaag de dag vaak helemaal niet zo betrokken zijn bij wat voor voeding hun kind krijgt. Velen zijn zich niet bewust van het belang van het geboorterecht van hun kind, de religieus-spirituele betekenis ervan en de cruciale rol die zij als vader hierin spelen. Terwijl moeders al genoeg torsen met schuldgevoel of ze het allemaal wel of niet goed doen, houden vaders zich vaak op de achtergrond en laten alle zorgen en beslissingen aan haar over. Dat is soms te veel voor een moeder om te dragen en al helemaal als zij het gevoel heeft dat álles van haar afhangt en dat álles haar schuld is als zij ‘faalt’. Als de moeder echt alles geprobeerd heeft om haar kind in borstvoeding te voorzien maar vanwege een geoorloofde reden toch niet in staat blijkt, is het de vader die naar een passend alternatief op zoek zal moeten gaan. Deze beslissing en dus ook de verantwoording hierover rust op zijn schouders.

Én met wijze reden, want wij als moeders met een gevoelig en kwetsbaar hart, zijn er niet voor gemaakt om zo’n grote verantwoording te dragen. Borstvoeding in de islam wordt daarom ook benaderd vanuit het oogpunt van het kind, en niet vanuit de keuze van de moeder. Borstvoeding draait niet om de moeder, maar om het kind en wat het kind nodig heeft. De moeder kan daarom in principe niet verplicht gesteld worden om borstvoeding te geven, maar haar kind behoudt wel het uitgesproken recht op 2 jaar lang moedermelk. Het enige passende alternatief is dan ook moedermelk van een andere vrouw, ofwel een zoogmoeder zodat ook tegemoet gekomen wordt in de behoefte van het kind aan de intieme borstvoedingsrelatie, zoals erkend vanuit de islam. In de praktijk zijn zoogmoeders echter helemaal (nog?) niet zo gebruikelijk in onze huidige samenleving en komt de taak van borstvoeding uiteindelijk dan toch neer op de echte moeder. In deel 3 ga ik daarom in op wat de moslimvader kan doen om de moeder van zijn kind zo goed mogelijk te ondersteunen in de borstvoedingsperiode.

Vraag aan jullie: Hoe betrokken is/was jouw man als vader tijdens de borstvoedingsperiode van jullie kind?

♥ ♥ ♥

Noot:

1. The importance of breastfeeding to the muslim child, by Maria Hussain, Islam Online, New Jersey, 2009.